Cefndir a Chylchred Bywyd Byr 

Tiwb traceol wedi'i lenwi ag Acarapis woodi ac wyau 

Credir mai Gwiddon traceol (a elwir hefyd yn Acarin) oedd un o brif achosion ‘Clefyd Ynys Wyth’ a welwyd gyntaf ar ddechrau'r 1900au. Gwnaeth ddifa rhan helaeth o'r boblogaeth o wenyn mêl, gan ledaenu'n ddiweddarach i dir mawr y DU. Yn fwy diweddar, mae Gwiddon traceol wedi cael effaith economaidd ddifrifol ar y diwydiant gwenyna yng Ngogledd America, ar ôl iddynt gael eu cyflwyno yno yn y 1980au o Fecsico. Fodd bynnag, yn y DU, nid yw haint Gwiddon traceol yn glefyd difrifol fel arfer, gyda nifer cymharol fach o nythfeydd yn cael eu heintio. 

Acarapisosis yw pan fydd tiwbiau anadlu (tracea) y wenynen lawndwf yn llawn gwiddon parasitig Acarapis woodi. Yn y wenynen fêl, mae ocsigen yn cyrraedd meinweoedd y corff drwy drylediad drwy system gymhleth sy'n cynnwys tiwbiau a elwir yn dracea ac yn godennau aer. Yn y tracea y mae'r gwiddon acarin yn atgynhyrchu ac yn bwyta. Mae gwiddon benyw llawndwf yn mynd i mewn i sbiraglau thorasig blaen gwenyn ifanc (dim ond yn ystod y naw diwrnod cyntaf ar ôl iddynt ymddangos y mae gwenyn yn agored i bla). Mae'r gwiddon yn dodwy eu hwyau yn y tracea ac, ar ôl iddynt ddeor, mae'r larfâu yn dechrau bwyta hemolymff (gwaed) y wenynen. Mae'r larfâu yn bwrw hengroen sawl gwaith cyn cyrraedd eu ffurfiau llawndwf ac yna maent yn barod i fod yn bla ar letywyr newydd. 

Symptomau

Mewn llawer o achosion mae gwenyn yn clystyru o flaen y cwch, gan ymddangos fel petaent wedi drysu, ac yn methu â dychwelyd i'r cwch. Mae'n bosibl y bydd yr hyn a elwir yn ‘adenydd K’ i'w weld ar rai o'r gwenyn hefyd, lle mae'r rhesi o fachau sy'n dal y parau o adenydd y wenynen ynghyd yn cael eu datgysylltu. Fodd bynnag, ni welir yr annormaleddau hyn bob amser a gallant gael eu hachosi gan ffactorau eraill nad ydynt yn gysylltiedig ag Acarapisosis. 

Gall plâu gwiddon hefyd fyrhau hyd oes gwenyn sy'n gaeafu, sy'n arwain at ‘edwino yn y gwanwyn’ a achosir gan wenyn y gaeaf yn marw ar ddechrau'r gwanwyn.  O ganlyniad, ni all y mag sy'n ehangu gael ei gynnal yn ddigonol gan weddill y boblogaeth o wenyn llawndwf, sy'n arwain at farwolaeth y nythfa. Awgrymwyd, os bydd y nythfa yn mynd i mewn i'r gaeaf â chyfradd heintio o fwy na 30%, fod y nythfa yn annhebygol o oroesi. 

Diagnosio a Thrin 

Dim ond drwy gynnal archwiliad dyrannu a microsgopig (gan ddefnyddio microsgop dyrannu â chwyddiad o hyd at x40) o'r prif dracea y gellir diagnosio'r clefyd yn hawdd. Mewn gwenynen iach neu heb ei heintio, bydd y tracea cyfan o liw gwyn hufennog. 

System draceol iach mewn gwenynen fêl 

Mewn gwenyn sydd wedi'u heintio, bydd y tracea wedi'i afliwio mewn mannau a bydd staeniau tywyll i'w gweld arno (melaneiddio, a achosir gan widdon sy'n bwyta). Yn ogystal â'r wyau, efallai y bydd y ffurf nymff a'r ffurf lawndwf ar y gwiddonyn i'w gweld hefyd yn y tracea. 

Wyau acarin yn y tiwb traceol 

Ar hyn o bryd nid oes unrhyw driniaethau cymeradwy ar gyfer Acarin. Y dull rheoli gorau sydd ar gael yw i'r gwenynwr cyflwyno breninesau newydd i nythfeydd sy'n agored i'r clefyd.  

Rhagor o Wybodaeth 

• Ceir rhagor o wybodaeth am y gwiddonyn traceol yn ein taflen gynghorol, 'Common Pests, Diseases and Disorders of the Adult Honey Bee;
• Ceir rhagor o wybodaeth ym Mhennod yr OIE ar Acarapisosis.